کرونا و روزه گرفتن-حکم و احکام روزه در ایام و دوران کرونا
پیش از آنکه به حکم روزه و احکام دینی در روزهایی که با کرونا سروکار داریم بپردازیم به سخنان حجه الاسلام زائری اشاره میکنیم که موقعیت حاضر را از حساسترین و دشوارترین دوران تاریخ روحانیت شیعه عنوان میکند.
بی‌شک موقعیت فعلی دشوارترین و حساسترین شرایطی است که روحانیت شیعه در طول تاریخ تجربه کرده است. از سویی تجربه حاکمیت دینی روحانیت و حوزه‌های علمیه را در برابر چالش‌ها و پرسش‌های جدی قرار داده است و از سوی دیگر سرعت تحولات اجتماعی و گسترش رسانه‌های جدید نسلی متفاوت را مخاطب پیام روحانیت کرده است. در هفته‌های گذشته و در سطح گسترده جهانی، ساحت دین و مناسک آیینی نیز مانند همه عرصه‌های اجتماعی و فرهنگی جامعه انسانی از شیوع ویروس کرونا و عوارض طبیعی و ناخواسته پس از آن تأثیر پذیرفت و با مسائل و دغدغه‌های جدی و جدیدی روبه‌رو شد. اکنون روحانیت شیعه باید برای بازخوانی معارف دینی با اکثریت جامعه تلاش کند و هم‌زمان در تقابل با ۲ گروه متفاوت و مختلف نیز قرار گرفته است؛ یک گروه از اقلیت دین‌ستیز و معاند که فرصتی برای حذف دین از ساحت عمومی جامعه یافته‌اند و یک گروه از اقلیت دین‌دار عوام و متعصب و افراطی که اقتضائات دین‌داری حکیمانه و عقلانی و اعتدالی در بستر واقعیت‌های زندگی انسانی را درک نمی‌کند. کوشش روحانیت برای ادای رسالت خطیرش در راستای تبلیغ و ترویج دین و مناسک را اقلیت نخست برنمی‌تابند و به روحانیان اصیل می‌تازند، زیرا انتظار دارند روحانیت اساس مأموریت خود را فراموش کند و تسلیم اغراض شیطانی آنان شود و تلاش روحانیت برای حفظ اصالت‌های دین را اقلیت دوم تحمل نمی‌کنند، چون توقع دارند روحانیت دست از پیرایش و هرس کردن این درخت تنومند بردارد و آفت‌های خطرناک را به حال خود رها کند. این است که در طول تاریخ تأکید بزرگان دین بر حفظ جایگاه عقلانیت بوده است تا جامعه دینی بتواند در برهه‌های حساس و بحران‌های سخت درست تصمیم بگیرد و خردمندانه بین بد و بدتر انتخاب کند. از همین رو در حدیث شریف نقل شده است که «لیس العاقل من یعرف الخیر من الشر، بل العاقل من یعرف خیر الشرین!»؛ «خردمند آن نیست که بتواند بین خوب و بد انتخاب کند -که این کار از هرکسی برمی‌آید- بلکه عاقل کسی است که بتواند بین بد و بدتر تصمیم بگیرد!» اگر تا دیروز از هرکسی پرسیده می‌شد بین باز بودن در‌های حرم مطهر رضوی برای حضور زائران و توسل آنان به آستان مقدس حضرت یا بستن در‌های حرم و محرومیت مردم از این فضای نورانی چه کنیم، هرکسی مسلما گزینه نخست را برمی‌گزید، اما اگر امروز بپرسند بین باز بودن در‌های حرم در شرایط شیوع بیماری عفونی و بسته شدن در‌ها و توقف موقت زیارت کدام تصمیم صحیح است، اینجا پاسخ دادن چندان ساده و راحت نیست و هرکسی نمی‌تواند به‌راحتی جواب دهد. اکنون کسانی می‌توانند به این پرسش پاسخی صحیح بدهند و تصمیمی شایسته بگیرند که هم درک صحیحی از معارف الهی داشته باشند و هم مصادیق و اقتضائات و شرایط را به‌درستی تشخیص دهند. موضع تولیت محترم آستان قدس رضوی در این تصمیم حساس و تلخ برای توقف موقت زیارت و بستن در‌های حرم را بر همین اساس رویکردی عقلانی و حکیمانه دیدم، زیرا با درد و حسرت، تشخیص کارشناسان بهداشت را بر میل و علاقه شخصی خود ترجیح داده و انتخابی دشوار را بر اساس تعقل رقم زده است. ممکن است درباره شیوه‌های اجرایی این تصمیم و شکل اقدام برای بستن در‌های حرم اختلاف نظر داشته باشیم، اما اصل این تصمیم و موضع قاطع و صریح در این زمینه بی‌شک یک حرکت دینی و مذهبی خردمندانه و عاقلانه است. پیامبر اکرم (ص) خطاب به امیر مؤمنان (ع) فرمود: «یا علی اذا رَأیتَ الناسَ یَتَقَرَّبونَ إِلَی خَالِقِهِم بِأَنواعِ البِرِّ تَقَرَّب أَنتَ إِلَیهِ بِأنواعِ العَقلِ»؛ «وقتی مردم با کار‌های خیر و عبادت‌ها و مناسک راهی به سوی خدا می‌جویند، تو بکوش تا با انواع خردمندی و اندیشه‌ورزی به خدا نزدیک شوی که از همه پیش‌تر و سریع‌تر خواهی رسید!» زمان نشان خواهد داد که تصمیم تولیت آستان قدس رضوی هرچند تلخ و دشوار، انتخابی درست و عاقلانه بوده است که البته از خادم عالم آل محمد (ع) جز این انتظار نمی‌رود، زیرا آمده است تا جلوه‌های خردورزی و رفتار منطقی و حکیمانه را از شخصیت آن امام بزرگ (ع) به مردم معرفی کند و بدین ترتیب برای احیای امر آن بزرگوار بکوشد.
برای روزه گرفتن به توصیه پزشکان در دوران کرونایی عمل کنید!
به گزارش خبرگزاری موج اصفهان، حجت الاسلام و المسلمین امیرصالحی بیان داشت: امروزه با توجه به ویروس کرونا که دامن گیر بسیاری از جوامع بشری شده و جامعه ما را هم درگیر کرده است بر خود لازم دیدیم که دیدگاه دین مبین اسلام را در حفظ خود و دیگران در مقابل این بیماری منحوس در قالب نکات زیر بیان کنیم.
1-در سرتاسر منابع دینی و فقه شیعی حفظ جان خود در مقابل بیماری ها از مهم ترین واجبات الهی است تا آن جا که واجبات الهی اگر با حفظ جان تزاحم پیدا کند آن واجب الهی را از وجوب ساقط می کند مثلا در مورد مقدمات نماز اگر وضو برای انسان ضرر داشته باشد وضو ساقط شده و تیمم واجب می شود ،و اگر کسی با وضو در این حال نماز بخواند وضو و نماز او باطل است.
در مورد روزه مقام معظم رهبری می فرمایند:کسی که می‌داند روزه برای او ضرر دارد یا خوف ضرر داشته باشد باید روزه را ترک کند و اگر روزه بگیرد صحیح نیست بلکه حرام است، خواه این یقین و خوف از تجربه‌ی شخصی حاصل شده باشد یا از گفته‌ی پزشک امین یا از منشأ عقلایی دیگر.
2-درتعریف ضرر فقها 3 نکته را بیان می کنند:
الف-ضرر یعنی بیمار شدن.
ب-تشدید بیماری.
ج-طولانی شدن مدت بیماری.
آیت الله مکارم شیرازی می فرمایند:در صورت خطر مرگ، بیمار نمى تواند درمان را قطع کند. همچنین جایى که ضرر مهمّى به او مى رسد، و درمان آزار مهمّى به او نمى رساند.
3-در کنار حفظ جان خود،حفظ جان دیگران نیز از واجبات شرعی است در این مورد فقهای عظام در بحث تیمم می فرمایند: هرگاه بترسد که اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند خود او یاعیال و اولاد او، یا رفیقش و کسانی که با او مربوطند مانند نوکر و کلفت از تشنگی بمیرند یا مریض شوند، یا به قدری تشنه شوند که تحمّل آن مشقّت دارد، باید به جای وضو و غسل تیمّم نماید و نیز اگر بترسد حیوانی که مانند اسب و قاطر معمولاً برای خوردن سرش را نمی برند از تشنگی تلف شود، باید آب را به آن بدهد و تیمّم نماید (اگرچه حیوان مال خودش نباشد) و همچنین است اگر کسی که حفظ جان او واجب است به طوری تشنه باشد که اگر انسان آب را به او ندهد تلف شود.
4- قول و تشخیص پزشکان و سفارش‌هایی که ایشان می‌کنند بر هر انسانی لازم است. فرزند مرحوم آیت‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی بیان می کنند سال ها که در کنار پدرم بوده‌ام می‌دیدم ایشان نسبت به رعایت دستورات پزشکان چقدر اهتمام داشتند و این سیره همه مراجع ما بوده و هست. ما مرجع تقلیدی را نداریم که در زمان کنونی با رشدی که علم پزشکی کرده است از دستورات آن استنکاف کرده باشد. اگر پزشکی به یک مرجع تقلید گفته باشد روزه بر شما حرام است آن مرجع تقلید دیگر روزه نمی‌گیرد و اساسا این از خاصیت و ارزش و عظمت فقه شیعه است.
حکم فعلی آیت الله جعفر سبحانی پیرامون روزه ماه مبارک رمضان در ایام کرونا: هنوز نمیتوان تصمیم قطعی گرفت
یکی از مراجع تقلید شیعیان به سؤالی در خصوص حکم روزه ماه مبارک رمضان در ایام کرونا پاسخ داد.
آیت الله العظمی جعفر سبحانی به سؤالی در خصوص حکم روزه ماه مبارک رمضان در ایام کرونا پاسخ داد که متن استفتا و پاسخ این مرجع تقلید به این شرح است:
استفتاء:
بسمه تعالی
حضور مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سبحانی (مد ظله العالی)
با سلام و تقدیم ادب و احترام
در آستانه ماه مبارک رمضان و با توجه به شیوع ویروس کرونا، استدعا دارد حکم روزه در این ماه در خصوص موارد ذیل را بیان فرمایید:
اگر به تشخیص گروه بزرگی از پزشکان متخصص یا وزارت بهداشت، روزه موجب تشدید بیماری ناشی از ویروس کرونا شود؟
اگر به تشخیص گروه بزرگی از پزشکان متخصص یا وزارت بهداشت، روزه موجب افزایش احتمال ابتلا به بیماری کرونا و خوف زیان شود؟
اگر از نظر پزشکان و یا وزرات بهداشت، روزه موجب تشدید بیماری و یا افزایش احتمال گرفتن بیماری باشد، ولی فرد چنین باوری نداشته باشد، آیا می‌تواند از نظر پزشکان تمرد کند؟
اگر مکلفی به دلیل تشدید بیماری و یا خوف ابتلا به بیماری، روزه نگیرد، حکم روزه‌های نگرفته در این شرایط چیست؟
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
پاسخ آیت الله سبحانی به این پرسش بدین شرح است:
بسمه تعالی
با تشکر از توجه آقایان به این مسئله، فعلاً نمیتوان تصمیم قطعی گرفت تا وضع در آینده روشن‌تر شود، احیاناً ممکن است برخی بخواهند این موضوع را بهانه‌ای برای روزه خواری قرار دهند.